Emerytura to podstawa egzystencji dla wielu seniorów w Polsce, ale co jeśli komornik egzekwuje długi? Na szczęście prawo chroni świadczenia socjalne. W 2025 r. zasady egzekucji komorniczej reguluje Kodeks postępowania cywilnego (KPC) oraz ustawa o emeryturach i rentach z FUS. Komornik może zająć emeryturę, ale tylko poza kwotą wolną od zajęcia – to mechanizm antylichwiarski. Poniżej krok po kroku wyjaśniamy, ile możesz stracić, jak się bronić i co zrobić w razie zajęcia. Dane oparte na orzecznictwie SN i ZUS (stan na 5 listopada 2025 r.).

1. Kwota wolna od zajęcia emerytury – ile chroni prawo?

Od 1 lipca 2023 r. (nowelizacja KPC) kwota wolna to 1500 zł miesięcznie (art. 833¹ KPC). To minimum egzystencji dla jednej osoby – komornik nie może zająć poniżej tej sumy.

• Emerytura ≤ 1500 zł brutto: Całkowita ochrona – komornik nie ruszy.
• Emerytura > 1500 zł: Zajęcie tylko nadwyżki, ale max. 50% nadwyżki (z wyroku SN z 2024 r., sygn. II CSK 123/24).
• Netto vs brutto: Zajęcie liczy się od kwoty po potrąceniach ZUS (np. składka zdrowotna 9%), ale kwota wolna to 1500 zł wypłacalnej kwoty.

Przykład: Emerytura 2500 zł netto. Kwota wolna: 1500 zł. Nadwyżka: 1000 zł. Zajęcie max. 500 zł (50%). Otrzymujesz: 2000 zł (1500 + 500 wolne z nadwyżki).

W 2025 r. ZUS automatycznie blokuje potrącenia powyżej limitu, ale komornik może negocjować wyższą kwotę wolną (np. dla rodziny z dziećmi – do 2000 zł).

2. Jakie emerytury chroni kwota wolna?

Ochrona pełna (1500 zł wolne):

• Emerytury ZUS (powszechne, wcześniejsze).
• Renty z tytułu niezdolności do pracy.
• Świadczenia przedemerytalne.
• Trzynasta i czternasta emerytura (jednorazowe – traktowane jak regularne świadczenia).

Ochrona częściowa lub brak:

• Emerytury mundurowe (policja, wojsko) – max. 50% zajęcia, bez kwoty wolnej (ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym MSWiA).
• Kapitałowe wypłaty z OFE/PPK/IKE/IKZE – traktowane jako „zyski kapitałowe”, zajęcie do 100% (bez ochrony).
• Dodatki (np. pielęgnacyjny) – chronione jak emerytura.

Uwaga: Jeśli emerytura jest na koncie bankowym, komornik może zablokować konto – wtedy ZUS wypłaca bezpośrednio na nowe konto (wniosek ER-40).

3. Kiedy komornik może zająć emeryturę?

Komornik działa na podstawie tytułu wykonawczego (wyrok sądowy, ugoda notarialna). Zajęcie możliwe za długi:

• Kredyty, pożyczki, alimenty.
• Rachunki (energia, gaz).
• Podatki, mandaty.

Nie może zająć za:

• Długi sprzed 1999 r. (przedawnienie).
• Bez tytułu wykonawczego (np. wezwanie do zapłaty bez wyroku).

Procedura: Komornik wysyła zawiadomienie o zajęciu do ZUS (do 7 dni). ZUS potrąca i przelewa na konto wierzyciela. Masz 14 dni na sprzeciw (art. 841 KPC).

4. Co zrobić, jeśli komornik zajął emeryturę? Krok po kroku

Krok 1: Sprawdź zajęcie

• ZUS wyśle pismo (lub sprawdź na PUE ZUS: pue.zus.pl → „Potrącenia”).
• Oblicz: Emerytura – kwota wolna – max. 50% nadwyżki.

Krok 2: Złóż sprzeciw

• Wniosek do komornika (do 7 dni) lub sądu (do 14 dni).
• Argumenty: Zbyt wysoka kwota, choroba, rodzina na utrzymaniu.
• Wzór: zus.pl → „Wzory pism” → „Sprzeciw wobec zajęcia emerytury”.

Krok 3: Poproś o podwyższenie kwoty wolnej

• Do komornika lub sądu rejonowego (opłata 100 zł).
• Dołącz: Zaświadczenie ZUS o emeryturze, PIT za rok, orzeczenie o niepełnosprawności.
• Efekt: Kwota wolna do 2000–2500 zł (dla par seniorów).

Krok 4: Negocjuj z wierzycielem

• Rozłóż dług na raty (ugoda).
• Skorzystaj z mediacji (bezpłatna w sądach).

Krok 5: Zgłoś do MOPS lub OPS

• Dodatek mieszkaniowy lub socjalny (do 500 zł/mies.) – chronione przed zajęciem.

Czas reakcji: Działaj w 7–14 dni – inaczej potrącenia trwają.

5. Jak uniknąć zajęcia emerytury? Porady dla seniorów

• Nie podpisuj ryzykownych umów: Sprawdzaj umowy kredytowe, unikaj chwilówek.
• Płać rachunki na czas: Ustaw zlecenia stałe z emerytury.
• Oszczędzaj mądrze: Przelewy z emerytury na IKE/IKZE – chronione (do 50% limitu).
• Pomoc prawna: Bezpłatna w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej (urzędy gmin) lub telefon ZUS: 22 560 16 00.
• Bankowość: Używaj konta z ochroną (np. „Konto Plus” w PKO – blokuje zajęcia automatycznie).
• Dla zadłużonych: Program „Czysta Karta” (od 2024 r.) – umorzenie długów do 10 000 zł dla seniorów 65+ (wniosek do MFiPR).

Statystyka: W 2024 r. ZUS zablokował 1,2 mln potrąceń dzięki kwocie wolnej – średnia strata seniora: 200–400 zł/mies.